Wszczęcie przewodu doktorskiego, w trakcie którego studenci piszą prace doktorskie oraz prowadzą badania naukowe, jest możliwe po ukończeniu studiów magisterskich. Wiele osób decyduje się na doktorat z "wolnej stopy". Oznacza to, że stopień doktora nadawany jest im po zamknięciu przewodu doktorskiego wszczętego na ich własny wniosek.
Aby pisać prace doktorskie z "wolnej stopy", trzeba jednak spełniać pewne warunki, które reguluje artykuł 11 Ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym. Kandydat na doktora w takim przypadku musi posiadać w swoim dorobku publikacje naukowe, które zostały wydane lub na to wydanie oczekują. Rodzaje publikacji szczegółowo określa ustawa. W przypadku studiów artystycznych może to być publiczna prezentacja własnego dzieła.
Innym sposobem na pisanie prac doktorskich jest asystentura na uczelni. Wówczas doktorant ma osiem lat na zamknięcie swojego przewodu, a pracując na rzecz danej uczelni otrzymuje stosowne wynagrodzenie. Można również ukończyć trzy lub czteroletnie studia doktoranckie o charakterze stacjonarnym lub niestacjonarnym w zależności od indywidualnych potrzeb.
To, w jaki sposób studenci podchodzą do pisania swoich prac doktorskich jest w dużej mierze uwarunkowane ich sytuacją życiową. Nieczęsto zdarza się, by w tym wieku młodych ludzi utrzymywali jeszcze rodzice. Wiele osób decydujących się na kontynuowanie nauki w celu uzyskania tytułu naukowego w tym właśnie okresie zakłada rodziny. Stypendium, czy skromna pensja asystenta nie gwarantują im utrzymania, co skutkuje poszukiwaniem pracy zarobkowej poza uczelnią.